ძმებისიმენსები——ამბავიმე-19საუკუნისსაქართველოსინდუსტრიულირევოლუციისშესახებიცით,რისთვისშეხვდაევროპისტექნოლოგიურიგიგანტის-西门子ისდამფუძნებელი,ვერნერფონსიმენსიგრიგოლორბელიანს吗?
您正在阅读的是Entrepre狗万官方neur Media旗下的国际特许经营杂志《Georgia》。
დღესდღეობით,ტექნოლოგიურიკორპორაცია——西门子ევროპისერთ——ერთიუმსხვილესიმწარმოებელია,რომლისშემოსავალმაგასულ,პანდემიურწელს——€57მილიარდიშეადგინა,ხოლოწმინდამოგებამ——€4、5მილიარდი。ესკომპანია293 000ადამიანსასაქმებსმთელიმსოფლიოსმასშტაბით,ხოლო173წლიანიარსებობისგანმავლობაში,არაერთიგლობალურიმნიშვნელობისპროექტიაქვსგანხორციელებული。
სამწუხაროდ,ბევრმაარიცის,რომ西门子-ისისტორიამჭიდროდაადაკავშირებულისაქართველოსთანდამე-19საუკუნისმიწურულს,ჩვენთანდაწყებულინდუსტრიულრევოლუციას,სწორედესგერმანელიძმებიედგნენსათავეში。გვსურსგაგაცნოთვერნერ,ოტოდავალტერსიმენსებისამბავი,რომელთაგანუკანასკნელიორითბილისში,ვერისსასაფლაოზეადაკრძალული。
1847年西门子წელს,იმდროინდელპრუსიისსამეფოშიგერმანელმაინჟინერმავერნერსიმენსმადაიოჰანჰალსკემდაარსეს。კომპანიასთავდაპირველად西门子& Halskeერქვადაპატარასახელოსნოში,სულრაღაც3კაციანჯგუფსაერთიანებდა。ამმცირესაამქრომ,სულრამდენიმეთვეშიდიდწარმატებასმიაღწიატელეგრაფისსისტემისგანვითარებაშიდაუკვე1848წელს,500კმ——ითდაშორებულიბერლინიდაფრანკფურტიერთმანეთთანგადამცემიხაზითდააკავშირა。
西门子1850წელს——მასაკუთარიწარმომადგენლობალონდონსადამოსკოვშიგახსნადაუკვე1857წელსდაიბადაიდეა,გაერთიანებულისამეფოსდედაქალიტელეგრაფისმეშვეობით,შორეულიინდოეთისქალაქკალკუტასთანდაეკავშირებინათ。ესგრანდიოზულიპროექტი11 000კმ——ისსიგრძისინფრასტრუქტურისმოწყობასგულისხმობდა,რომელსაცევროპისმსხვილიქალაქები,კავკასია,ირანიდაახლოაღმოსავლეთისქვეყნებიუნდაგაევლო。სწორედამდროსმოექცაკავკასია,კერძოდკისაქართველოძმებისიმენსებისყურადღებისცენტრში。
მეცხრამეტესაუკუნის60 -ანწლებში,რუსეთისიმპერიაშიმუშაობისასძმებირამდენჯერმეესტუმრნენსაქართველოს。1860年წელს”სიმენსიდაჰალკეს”წარმომადგენლობათბილისშიგაიხსნადასაქმესვერნერისძმა,ვალტერიჩაუდგასათავეში。ამავეწელს,თბილისი——ქუთაისი——ფოთისდამაკავშირებელიტელეგრაფისხაზისგაყვანაგანხორციელდა,ხოლომომდევნოწლებში——თბილისი——მოსკოვი,თბილისი——ერევანიდათბილისი——ბაქოგადამცემიინფრასტრუქტურამოეწყო。იმპერიოდისთბილისში,დასავლურიამბებირუსეთისგავლით,ფოსტისმეშვეობითშემოდიოდა。ხშირადესპროცესირამდენიმეკვირისგანმავლობაშიჭიანურდებოდადა”ახალამბებს”თბილისელები2 - 3კვირისდაგვიანებითეცნობოდნენ。ტელეგრაფმაინფორმაციისმიმოცვლამნიშვნელოვნადდააჩქარადა60 -ანიწლებისბოლოდან,თბილისურელიტასუკვეცინცხალიამბებისთვისთვალ——ყურისმიდევნებისშესაძლებლობაგაუჩნდათ。
სიმენსებისოჯახისაკომუნიკაციობიზნესისგარდა,სხვასაქმეებითაციყოდაკავებული。კომპანიისდამფუძნებელი,ვერნერსიმენსისაქართველოსპირველად1865წელსესტუმრადაიმდენადმოიხიბლა,რომსაკუთარმემუარებშიწერდა:“კავკასიურიძეგლებისსიძველეასწლეულებითკიარიზომება,როგორცევროპაში,არამედათასწლეულებით。ესყოველივეიმასმოწმობს,რომკავკასიაშიარისკაცობრიობისკულტურისაკვანი”。@ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @ @“აზიისპარიზიც”კიუწოდა。სწორედმისპირველვიზიტსუკავშირდებასიმენსისადაგრიგოლორბელიანისშეხვედრა,სადაცმათსაქართველოში,კერძოდკიდედოფლისწყაროსადამირზაანშინავთობისმოპოვებისსაკითხიგანიხილეს。ამსაბადოებზე,იმდროს,უკვემიმდინარეობდამოპოვებითისამუშაოებირუსიმეწარმის,ჩირიკოვისხელმძღვანელობით,თუმცა1867წელს,ხაზინაში12 000მანეთისშეტანისსანაცვლოდ,სიმენსებითავადჩაუდგნენპროცესსსათავეში。მოგვიანებით,უკვევერნერისგარდაცვალებისშემდეგ,1903წელს,სწორედსიმენსებმაგაიყვანესიმდროისთვისმსოფლიოსყველაზეგრძელინავთობსადენიბაქოდანბათუმამდე。
ვერნერფონსიმენსისმეორესტუმრობასაქართველოში1868წელსშედგა,როდესაცინდო——ევროპულიტელეგრაფისმშენებლობასთანდაკავშირებულიდეტალებისგანსახილველად,ადგილობრივმთავრობასშეხვდა。რასაკვირველია,სიმენსსდიდიპატივითდახვდნენდამშენებლობისნებართვაცმისცეს,რამაცთბილისიევროპისადააზიისდამაკავშირებელიტელეგრაფისხაზისცენტრადაქცია。
უკვემეცხრამეტესაუკუნისბოლოსკენ,ვერნერსიმენსიმესამედეწვიასაქართველოს。ამჯერადსაქმეეხებოდასპილენძისსაბადოებს,რომლებიცძმებმაბათუმისოლქში,სოფელბეშუმსადაქვარცხანაშიშეიძინეს。1912年წლისათვის,სიმენსებმაამსაბადოებიდან1 5მილიონიკილოგრამიმადნისმოპოვებადაევროპაშიექსპორტიგანახორციელეს。ისინიაქტიურადასაქმებდნენადგილობრივებსაცდაძმებისწარმოებაში,ჯამში230აჭარელიიყოჩართული。
აღსანიშნავია,რომ1921წელსსაბჭოთარეჟიმისდამყარებისმიუხედავად,სიმენსებიარგასულანსაქართველოდან。1930年წელს,მათიპროექტითდაიწყოზესტაფონისფერომანგანუმისქარხნისმშენებლობა,ხოლო2წლისთავზე,ფაბრიკასწორედ西门子-ისწარმოებისღუმელებითაღიჭურვა。
ვერნერფონსიმენსისწვლილისაქართველოსინდუსტრიისგანვითარებაშიშეუფასებელიიყო,თუმცაამსაქმეში,არანაკლებიროლიითამაშესმისმაძმებმავალტერმადაოტომ。
როგორცუკვევთქვით,1860წელსთბილისში西门子-ისწარმომადგენლობაგაიხსნა,რომელსაცვალტერსიმენსიმართავდა。ტელეგრაფისხაზებითსაქართველოსპრაქტიკულადსრულადმოცვისშემდგომ,1866წელსიგითბილისშიპრუსიისკონსულადმოავლინეს,რისშემდეგაცსიცოცხლისბოლომდესოლოლაკში,დღევანდელიასათიანისქუჩის30ნომერშიდაფუძნდა,სადაცმისიმემორიალურიდაფაცგვაქვსშემორჩენილი。ვალტერისსაქმიანობასდასაქართველოსმიმართთბილდამოკიდებულებას,თბილისისსაზოგადოებადიდადაფასებდადასიყვარულისნიშნად,“კავკასიისტელეგრაფისმამადაც”კიშერაცხეს。ვალტერიუბედურმაშემთხვევამიმსხვერპლადავერისსასაფლაოზე,დიდიპატივითაადაკრძალული,თუმცამისისაფლავისზუსტიადგილსამყოფელიდაკარგულია。
ვერნერისმეორეძმა,ოტოსიმენსი,ქიმიითადაგეოლოგიითიყოგატაცებულიდაუფროსიძმისრჩევით,იგივალტერთანერთადსაქართველოშიდასახლდა。აქოტოსაოჯახობიზნესისნავთობისადალითონებისმოპოვებისხაზსჩაუდგასათავეშიდაქართველმოღვაწეებთანერთად,აქტიურადეწეოდაქველმოქმედებასაც。ოტომპირველმააღმოაჩინა,რომნავთობისგადამუშავებითმიღებულინარჩენებისგანასფალტისწარმოებაიყოშესაძლებელიდათბილისისქუჩებიამმასალით,სწორედმანმოაპირკეთა。იმდროინდელსამეცნიეროწრეებში,ოტოდიდიავტორიტეტითსარგებლობდადამასპატივსსცემდნენ,არამხოლოდთბილისში,არამედმთლიანკავკასიისოლქში。ვალტერისმსგავსად,იგიცადრეულასაკშიგარდაიცვალა,სავარაუდოდქოლერითდათბილისისელიტამ,ოტოცვერისსასაფლაოსმიწასმიაბარა。
მეოცესაუკუნისდასაწყისში,ძმებმასიმენსებმაკიდევარაერთიმნიშვნელოვანიპროექტიგანახორციელესთბილისისათვის。სწორედმათსახელსუკავშირდებადედაქალაქისქუჩებისელექტრიფიკაციისსაქმე,მოგვიანებითკი,ტრადიციულითბილისურიკონკისჩანაცვლებაევროპულიტრამვაით,რომელმაცსაუკუნეზემეტხანსიფუნქციონირა。ამბობენ,რომპირველილიფტი,თბილისშისწორედგერმანელ”სოლოლაკელძმებს”ჰქონიათ,რაციმდროინდელიყოფისთვისდიდფუფუნებადმიიჩნეოდა。
დღევანდელმატექნოლოგიურმაგიგანტმა——西门子ევროპისუმსხვილესიმწარმოებლობისკენმიმავალიპირველინაბიჯები,სწორედსაქართველოშიგადადგა。ტელეგრაფი,ელექტროობა,ტრამვაი,ქუჩისგანათებები,ასფალტიდაუამრავისხვაინდუსტრიულიმონაპოვარი,თბილისშიამძმებმადანერგესდავფიქრობთ,ამბავიმათიმოღვაწეობისშესახებ,თითოეულიჩვენგანისთვისსაინტერესოიქნება。
